Opieka nad wcześniakiem w pierwszych dniach jego życia często jest dla rodziców wielką niewiadomą, a także wyzwaniem. Pojawia się wiele obaw i pytań: czy sobie poradzę z pielęgnacją? Czy nie wyrządzę mu krzywdy? Jak opiekować się tak malutkim noworodkiem? Czy jest potrzeba szczególnych środków ostrożności? I wiele innych…
Wcześniaki potrzebują szczególnej opieki medycznej i troskliwej pielęgnacji ze strony rodziców, połączonej z uważnym obserwowaniem malucha. Należy dać sobie czas na wzajemne odnalezienie się w nowej rzeczywistości. Opieka i zabiegi higieniczne wymagają od rodzica ostrożności, ale też czułości i bliskości, która zapewni dziecku lepszy i szybszy rozwój. Zabiegi higieniczne u wcześniaków są w zasadzie takie same jak u pozostałych dzieci, jedynie wykonywane z większą ostrożnością i starannością.
W opiece nad wcześniakiem najważniejsze jest: karmienie, pielęgnacja skóry noworodka, przewijanie, kąpiele.
Noworodki urodzone przed terminem mają umiejętność ssania, jednak często oddycha za nie respirator, a karmione są dożylnie lub później poprzez sondę. Wtedy ważna jest odpowiednio szybka stymulacja układu pokarmowego poprzez pokarm matki lub podanie mleka z banku mleka kobiecego. Początkowo karmi się noworodka mlekiem odciąganym poprzez laktator, natomiast, gdy dziecko nie potrzebuje już sondy można spróbować przystawiać je do piersi. Zwykle trzeba być bardzo cierpliwym, gdyż jest to nowa sytuacja dla malucha i trudno mu tak od razu skoordynować odruchy ssania i połykania z oddychaniem. Matki wcześniaków najczęściej karmią co 2 godziny. Karmienie naturalne ma bardzo ważne znaczenie dla rozwoju i zdrowia noworodka, ponieważ w mleku są przeciwciała, które chronią go przed chorobami. Dlatego niezwykle istotne jest zadbanie zaraz po porodzie o inicjację laktacji. Poprzez regularne stymulowanie laktacji laktatorem z funkcją inicjacji laktacji kobieta opróżnia piersi z częstotliwością taką, z jaką karmiła by dziecko (czyli co 2-3 godzin z obu piersi równocześnie), przez co będzie miała mleko dla swojego dziecka w momencie, kiedy zostanie ono odłączone od sondy. Kolejne pokarmy można wprowadzać do diety noworodka po konsultacji z pediatrą. Warto pamiętać, że poszczególne etapy w karmieniu wcześniaka zachodzą na siebie i trwają stosunkowo długo.
Wcześniak jest delikatny i wrażliwy na chłód, dlatego potrzebuje, aby sprawdzać, czy jest mu ciepło w miejscu, w którym przebywa, poprzez dotykanie jego karku i stóp. Najlepsza temperatura dla malucha w pokoju to 23 stopnie Celsjusza. Natomiast podczas przewijania lub kąpieli należy dogrzać pomieszczenie do 25-26 stopni. Konieczne jest też dbanie o skórę noworodka, którą łatwo uszkodzić, ponieważ jest ona cieńsza i delikatniejsza niż skóra dzieci urodzonych w terminie. Podczas pielęgnacji skóry noworodka należy zwrócić uwagę na:
- unikanie kontaktu z czynnikami, które drażnią – może to być dym papierosowy, spaliny,
- unikanie ekspozycji na rażące słońce,
- właściwe zabezpieczenie skóry poprzez nawilżenie jej przed spacerem, co będzie ochroną przed wiatrem lub mrozem,
- stosowanie odpowiednich kosmetyków – powinny to być kosmetyki przeznaczone dla dzieci, w przypadku wcześniaków warto wybrać takie, które są przeznaczone dla alergików, które nie podrażnią skóry.
Na podrażnienia i odparzenia narażona jest najbardziej pupa noworodka. Dlatego należy jak najczęściej zmieniać pieluszkę, a przy tym przemyć skórę watką i ciepłą wodą, osuszyć poprzez dotykanie, a nie pocieranie ręcznikiem. Na koniec posmarować pupę jednym z kremów do jej pielęgnacji. Do przewijania noworodka należy używać specjalnych pieluszek dla wcześniaków, dostosowanych do małego wzrostu dziecka.
Kąpanie wcześniaka nie musi odbywać się codziennie, może być co drugi lub trzeci dzień. Pomieszczenie, w którym nastąpi ta czynność powinno mieć odpowiednią temperaturę, a sama kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 15 minut z racji szybkiego wychładzania się wcześniaka. Wraz ze wzrostem dziecka można zwiększać czas trwania kąpieli. Do mycia należy używać delikatnych kosmetyków, głowę dziecka można umyć tym samym środkiem, co ciało. Starannie myjemy oczy, okolice nosa, szyi, ust oraz miejsc intymnych. Po kąpieli dobrze jest zabezpieczyć skórę noworodka przed wysuszeniem przeznaczonymi do tego kosmetykami. Gdy maluch płacze bez przerwy podczas kąpieli można zacząć od tak zwanego ,,mycia dziecka na sucho”, czyli obmyć go na przewijaku myjką albo gazą.
Należy zaznaczyć, że nie ma jednej reguły, która powie jakich kosmetyków konkretnie używać do pielęgnacji noworodka. Jest to zależne od reakcji na dany środek każdego noworodka, a zadaniem rodziców jest wyłapanie czy aby podrażnienia lub przesuszania skóry, które się pojawiło, nie wywołał używany kosmetyk.
